Memecoin: Cuộc vui tài chính và biểu tượng văn hóa cộng đồng trong thời đại số

Meme coin rõ ràng là hiện tượng thu hút sự chú ý nhất nhưng cũng gây bối rối nhất trong lĩnh vực tiền điện tử. Từ hệ sinh thái khổng lồ SHIB được sinh ra từ một meme chú chó Shiba Inu của Nhật Bản, đến Dogecoin nổi lên nhờ sự tôn vinh của một doanh nhân nổi tiếng, những đồng tiền này, bắt nguồn từ trò đùa và phát triển trong cộng đồng, với sự biến động giá mạnh mẽ và tác động tài sản khổng lồ, liên tục thách thức các giá trị của thế giới tài chính truyền thống.

Chúng thực sự là những bong bóng số không có giá trị, hay đại diện cho một loại tài sản hoàn toàn mới? Đặt chúng trong gương phản chiếu của tài chính truyền thống và tiến hành phân tích sâu sắc vai trò của chúng, chúng ta sẽ phát hiện ra rằng Meme coin không phải là một vai trò đơn lẻ, mà là sự kết hợp và phóng đại của nhiều vai trò bị gạt sang bên lề hoặc bị kìm hãm trong thế giới tài chính truyền thống. Nó vừa là sự giải phóng cuối cùng của khao khát đầu cơ, vừa là biểu tượng tài chính của văn hóa cộng đồng, và còn có thể là một “gương soi quái vật” để xem xét bản chất của tài chính hiện đại.

Một, Khía cạnh thị trường: “Xổ số rủi ro cao” và “Cổ phiếu ma hoặc trái phiếu rác”

Từ góc độ tài chính truyền thống, Meme coin rất khác biệt so với các công cụ “đầu tư giá trị” mà nhà đầu tư bình thường tiếp xúc trong tài chính truyền thống (như cổ phiếu blue-chip, trái phiếu chính phủ), vật tương ứng chính xác nhất của nó là xổ số và chip casino.

Xổ số rủi ro cao hoặc “mã chip casino”. Tinh hoa của xổ số truyền thống là người mua phải trả một khoản thua lỗ xác định, nhỏ (số tiền mua vé), để đánh cược vào một khả năng cực thấp nhưng có thể mang lại lợi nhuận cực cao. Meme coin hoàn toàn tuân theo logic này. Phần lớn người mua không dựa trên phân tích công nghệ nền tảng, trường hợp ứng dụng hoặc chiết khấu dòng tiền của nó - vì những điều này hầu như không tồn tại trong phần lớn các Meme coin. Quyết định đầu tư của họ xuất phát từ một niềm tin đơn giản: sẽ có người “ngốc hơn” tiếp theo mua lại với giá cao hơn từ tay họ. Đây là sự thể hiện hoàn hảo của “lý thuyết ngu ngốc” nổi tiếng trong lịch sử tài chính trong thời đại số.

Khác với xổ số truyền thống, việc “mở thưởng” của Meme coin không phải là một thời điểm xác định mà là một quá trình liên tục. Quá trình này được kích hoạt bởi một xu hướng trên mạng xã hội, một người có ảnh hưởng đưa ra lời kêu gọi, hoặc một bữa tiệc cộng đồng bất ngờ. Biểu đồ giá không còn phản ánh các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp, mà là biểu đồ điện tâm đồ thời gian thực của cảm xúc tập thể. Những câu chuyện về việc tăng vọt 500% chỉ trong chốc lát và ngay lập tức “cắt cổ chân” luân phiên diễn ra, tạo nên thói quen hàng ngày của trò chơi cờ bạc trực tuyến lớn này.

Cổ phiếu “huyền thoại” và “trái phiếu rác” có độ đầu cơ cao. Có thể ai đó sẽ so sánh chúng với “cổ phiếu huyền thoại” hoặc “trái phiếu rác” trong thị trường tài chính truyền thống. Thực tế, chúng chia sẻ đặc điểm “rủi ro cao, tiềm năng lợi nhuận cao”. Tuy nhiên, rủi ro của Meme coin phức tạp và cực đoan hơn. “Cổ phiếu huyền thoại” ít nhất cũng có một thực thể pháp lý đứng sau, sở hữu tài sản, hoạt động kinh doanh (dù yếu ớt đến đâu), và phải tuân theo sự quản lý của cơ quan chứng khoán. Mặc dù có sự thao túng giá, nhưng nó vẫn nằm trong một khuôn khổ pháp lý nhất định. “Trái phiếu rác” mặc dù có rủi ro vỡ nợ cao, nhưng giá của nó vẫn dựa trên xếp hạng tín dụng của bên phát hành, tài sản thế chấp và kỳ vọng dòng tiền trong tương lai, có một hệ thống phân tích tương đối trưởng thành.

Meme coin, hầu hết được tạo ra trên mạng phi tập trung, không có người kiểm soát thực sự, không có doanh thu kinh doanh, hợp đồng thông minh của nó có thể ẩn chứa lỗ hổng, nhóm sáng lập có thể ẩn danh. Điều đáng sợ hơn là “kéo thảm” bỏ chạy, tức là các nhà phát triển đột ngột rút tiền trong quỹ thanh khoản, làm giá trị của token giảm xuống còn 0 ngay lập tức. Sự chồng chất của những rủi ro hệ thống này khiến mức độ rủi ro của Meme coin vượt xa bất kỳ tương tự nào trong tài chính truyền thống, đẩy tính đầu cơ lên một tầm cao chưa từng có.

Hai, khía cạnh văn hóa: “Cổ phiếu tà giáo” và “Tiền tệ xã hội”

Nếu Meme coin chỉ đơn thuần là một trò cược, có lẽ nó sẽ không có sức sống mãnh liệt như vậy. Ma lực sâu xa hơn của nó nằm ở chỗ, nó đã thành công trong việc chuyển đổi công cụ tài chính thành biểu tượng văn hóa và vé vào xã hội. Trong khía cạnh này, sự so sánh tốt nhất của nó là cổ phiếu GME trong sự kiện “GameStop” năm 2021, và đã phát huy thuộc tính văn hóa của nó.

Cộng đồng hóa hành vi tài chính và nhận dạng. Cốt lõi của sự kiện GameStop năm đó là các nhà đầu tư nhỏ lẻ trên một diễn đàn của nền tảng xã hội, thông qua việc mua sắm tập thể cổ phiếu GME bị các tổ chức bán khống hàng loạt, đã thành công trong việc “đánh bại” các quỹ đầu cơ trên Phố Wall. Trong quá trình này, cổ phiếu GME không còn là một chứng nhận đầu tư cổ phần đơn giản, mà trở thành một “lá cờ”, một “niềm tin”, là “vũ khí” của các nhà đầu tư nhỏ lẻ chống lại hệ thống tinh hoa tài chính. Việc nắm giữ GME trở thành một tuyên ngôn danh tính: “Tôi là một phần của cộng đồng này, tôi đứng ở phía đối lập với Phố Wall.”

Meme coin đã đưa hành vi tài chính cộng đồng này lên một tầm cao mới. Việc sở hữu một số Meme coin có nghĩa là bạn đồng tình với khẩu hiệu châm biếm “tiền của nhân dân” của nó, hiểu nguồn gốc từ đồng coin giả mạo Bitcoin vào năm 2013, và tham gia vào một phong trào cộng đồng toàn cầu đầy tính hài hước. Một số Meme coin đã xây dựng được một “đội quân người hâm mộ” lớn, thông qua việc kể chuyện về hệ sinh thái phức tạp và cơ chế đốt giảm phát, củng cố cảm giác thuộc về và sứ mệnh của những người nắm giữ. Tại đây, việc đầu tư không còn là phân tích dữ liệu lạnh lùng mà là sự nhận diện bản thân đầy nhiệt huyết và sự xây dựng cộng đồng.

"Tích lũy và hiện thực hóa “vốn xã hội”. Trong thời đại mạng xã hội, sự chú ý là tài nguyên khan hiếm nhất. Bản chất của Meme coin chính là việc tài chính hóa và đóng gói sự chú ý tập thể. Một Meme coin thành công là một văn hóa gene có khả năng tự sinh sản và lây lan theo cách virus. Hành động phát hiện và truyền bá một Meme coin nào đó sớm không chỉ có thể mang lại lợi ích tài chính mà còn tích lũy được “vốn xã hội” đáng kể trong cộng đồng ------ bạn được coi là “tiên tri” có con mắt tinh tường hoặc “vua meme” thú vị.

sự chú ý thu hút dòng tiền vào

Ba, Khía cạnh hành vi: “Giá trị cảm xúc” và “Bong bóng đầu cơ”

Xét về lịch sử tài chính, Meme coin không phải là một quái vật chưa từng có, nó chỉ là hiện thân mới nhất của những bong bóng đầu cơ lặp đi lặp lại trong lịch sử nhân loại trong kỷ nguyên số. So sánh nó với cơn sốt hoa tulip Hà Lan, sự kiện bong bóng Nam Hải và bong bóng Internet, chúng ta có thể thấy rõ sự tương đồng đáng kinh ngạc của lịch sử.

Giá trị dựa trên câu chuyện. Tâm điểm của tất cả các bong bóng đầu cơ là “câu chuyện” thay thế cho “cơ bản” trở thành cốt lõi trong định giá. Vào thế kỷ 17 tại Hà Lan, giá trị của hoa tulip đã thoát khỏi tính thẩm mỹ của nó như một loài hoa, bị thúc đẩy bởi câu chuyện về “sự hiếm có, độc đáo, biểu tượng địa vị”, một củ “Augustus vĩnh cửu” có thể đổi lấy một ngôi nhà sang trọng. Vào đầu thế kỷ 21, trong bong bóng Internet, giá trị của công ty không còn phụ thuộc vào khả năng sinh lợi và dòng tiền của nó, mà dựa trên câu chuyện to lớn về “lượng nhấp chuột”, “tăng trưởng người dùng” và “mô hình kinh tế mới”.

Meme coin hôm nay, giá trị của nó hoàn toàn được xây dựng trên câu chuyện về “sức mạnh cộng đồng”, “biểu tượng văn hóa” và “tinh thần phản kháng”. Một phát biểu trên mạng xã hội của một doanh nhân nổi tiếng có ảnh hưởng vượt xa bất kỳ báo cáo tài chính nào. Điều này tiết lộ một thực tế vĩnh cửu trong thị trường tài chính: con người sẽ luôn bị cuốn hút bởi một câu chuyện hấp dẫn và giấc mơ làm giàu nhanh chóng.

Nỗi sợ hãi bị bỏ lỡ. Trong mỗi một bong bóng, “nỗi sợ hãi bị bỏ lỡ” là nhiên liệu cốt lõi thúc đẩy giá cả tăng vọt một cách phi lý. Khi thấy những người xung quanh trở nên giàu có chỉ sau một đêm nhờ mua một đồng Meme coin nào đó, suy nghĩ lý trí thường nhường chỗ cho cảm giác lo âu mãnh liệt. Cảm xúc này được khuếch đại vô hạn trong thị trường tiền điện tử, nơi giao dịch diễn ra 7×24 giờ và thông tin lan truyền với tốc độ ánh sáng.

Trong khi đó, mỗi thời đại đều tìm ra lý do hợp lý cho “lần này là khác” cho chính bong bóng của mình. Thời kỳ cuồng nhiệt hoa tulip, mọi người tin rằng nhu cầu về cái đẹp là vô hạn; thời kỳ bong bóng internet, mọi người tin rằng các mô hình định giá truyền thống đã hoàn toàn không còn hiệu lực; và trong cơn cuồng phong Meme coin, những tín đồ hô hào “cộng đồng là giá trị”, “phi tập trung thay đổi tất cả”. Tuy nhiên, lịch sử đã nhiều lần chứng minh rằng, khi âm nhạc ngừng lại, câu chuyện sụp đổ, quy luật trọng lực cuối cùng sẽ phát huy tác dụng, giá cả sẽ trở về giá trị nội tại của nó ------ đối với phần lớn Meme coin, giá trị đó gần như bằng không.

Bốn, Vượt qua ranh giới tài chính truyền thống

Mặc dù chúng tôi đã tìm thấy nhiều phép tương tự, nhưng Meme coin không phải là một bản sao đơn giản của các vai trò truyền thống. Nó đã sử dụng công nghệ blockchain để giải cấu trúc và vượt qua các mô hình tài chính truyền thống, thể hiện những đặc điểm độc đáo của nó.

Ngưỡng phát hành thấp và không có sự chấp thuận. Trong thế giới truyền thống, việc phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu cần phải trải qua các quy trình pháp lý phức tạp, bảo lãnh của các ngân hàng đầu tư và sự phê duyệt của các cơ quan quản lý, ngưỡng rất cao. Trong thế giới tiền điện tử, bất kỳ ai cũng chỉ cần bỏ ra một chi phí rất nhỏ và có một chút kiến thức kỹ thuật, trong vài phút có thể tạo ra và phát hành một đồng Meme của riêng mình. Ngưỡng phát hành cực kỳ thấp đã khiến thị trường bùng nổ theo cách gần như “tăng trưởng hoang dã”, đồng thời cũng dẫn đến sự khác biệt về chất lượng của các dự án và sự lan tràn của lừa đảo.

Toàn cầu hóa và tính tức thời của tính thanh khoản. Một “cổ phiếu ma” giao dịch trên thị trường OTC của Mỹ có thể có tính thanh khoản rất kém, khiến cho các nhà đầu tư thông thường khó mua bán. Trong khi đó, một Meme coin hàng đầu, sau khi được niêm yết trên các sàn giao dịch phi tập trung hoặc tập trung toàn cầu, có thể thực hiện giao dịch ngay lập tức 24/7 trên toàn cầu. Tính thanh khoản sâu và liên tục này tạo ra môi trường thuận lợi cho các hành vi đầu cơ cường độ cực cao, điều mà bất kỳ công cụ đầu cơ truyền thống nào cũng khó có thể so sánh.

Khoảng trống trong quản lý và sự mơ hồ về đạo đức. Các hoạt động tài chính truyền thống nằm trong một vòng bảo vệ quản lý nghiêm ngặt, nhằm bảo vệ nhà đầu tư và duy trì sự ổn định của thị trường. Trong khi đó, thế giới tiền điện tử, đặc biệt là lĩnh vực Meme coin, vẫn phần lớn là một “vùng đất không pháp luật”. Sự thiếu hụt quản lý một mặt mang lại cho nó sự tự do và không gian đổi mới lớn, mặt khác cũng khiến cho các hành vi thao túng thị trường, giao dịch nội gián, lừa đảo gần như không bị trừng phạt, đẩy nguyên tắc “người mua tự chịu rủi ro” đến mức cực đoan.

Meme coin, có thể theo cách cực đoan buộc chúng ta phải suy nghĩ lại một số vấn đề cơ bản: giá trị là gì? Thị trường tài chính ngoài việc phân bổ nguồn lực, còn mang theo những cảm xúc và nhu cầu xã hội nào của con người? Nó giống như một “gương soi quỷ”, phản ánh những bản năng đầu cơ, cuồng nhiệt và bộ lạc học mà luôn tồn tại trong hệ thống tài chính nhưng xấu hổ không dám thừa nhận, bên dưới lớp vỏ lý tính. Nó đã biến những cuộc đầu cơ tần suất cao trong phòng giao dịch Phố Wall thành một trò chơi toàn dân mà bất kỳ người dùng điện thoại nào cũng có thể tham gia; nó đã biến mạng lưới xã hội của các câu lạc bộ ưu tú thành một cộng đồng số toàn cầu, dựa trên sở thích.

Vì vậy, đánh giá công bằng nhất về Meme coin có lẽ không chỉ đơn giản là chỉ trích nó là “lừa đảo” hay ca ngợi nó là “cách mạng”. Nó giống như một hình đa diện phức tạp:

Đối với những con bạc đang tìm kiếm sự giàu có nhanh chóng, nó là một sòng bạc kỹ thuật số.

Đối với những người trẻ tuổi đang tìm kiếm cảm giác thuộc về, nó là một cộng đồng văn hóa.

Đối với các học giả tài chính, đây là một phòng thí nghiệm hành vi tài chính tuyệt vời.

Đối với các nhà quản lý, đây là một vùng nguy hiểm cần phải được quy định.

Đối với toàn xã hội, đây là một câu chuyện hiện đại về công nghệ, nhân tính và lòng tham.

Meme coin có thể sẽ giống như hầu hết các bong bóng đầu cơ trong lịch sử, sau cơn cuồng nhiệt sẽ trải qua một thời gian dài tĩnh lặng, phần lớn các dự án cuối cùng sẽ trở về con số không. Nhưng nó đã tiết lộ ------ về sức mạnh của cộng đồng, vai trò của kể chuyện văn hóa trong việc tạo ra giá trị, và tác động sâu sắc của công nghệ đối với tài chính bao trùm ------ có thể sẽ thay đổi vĩnh viễn cách chúng ta hiểu về “tài chính”. Trong tương lai, khi tài chính truyền thống và tài chính tiền mã hóa không ngừng va chạm và hòa quyện, lễ hội có vẻ vô lý của Meme coin này, có thể chính là một bản nhạc độc đáo chói tai nhưng không thể bị bỏ qua.