Memecoin: Gương mặt của thế giới tài chính và loại tài sản mới nổi

Meme coin là một trong những hiện tượng nổi bật và cũng gây nhầm lẫn nhất trong lĩnh vực tiền điện tử. Từ một mã thông báo khổng lồ được hình thành từ một meme chú chó Shiba Nhật Bản, đến Dogecoin được các giám đốc điều hành của các tập đoàn công nghệ lớn tôn sùng, những mã thông báo này bắt nguồn từ trò đùa, phát triển trong cộng đồng, với sự biến động giá mạnh mẽ và hiệu ứng tài sản khổng lồ, liên tục thách thức các giá trị của thế giới tài chính truyền thống.

Chúng thực sự là bong bóng số vô giá trị, hay đại diện cho một loại tài sản hoàn toàn mới? Chúng ta có thể đặt chúng trước gương của tài chính truyền thống, để thực hiện một cuộc phân tích vai trò sâu sắc. Chúng ta sẽ nhận ra rằng, Meme coin không phải là một vai trò đơn nhất, mà là sự pha trộn và khuếch đại của nhiều vai trò bị gạt ra ngoài lề hoặc bị đàn áp trong thế giới tài chính truyền thống, nó vừa là sự giải phóng cuối cùng của khao khát đầu cơ, vừa là biểu tượng tài chính của văn hóa cộng đồng, và cũng có thể là một “gương soi” để xem xét bản chất của tài chính hiện đại.

Một, khía cạnh thị trường: “xổ số rủi ro cao” và “cổ phiếu ma hoặc trái phiếu rác”

Từ góc độ tài chính truyền thống, Meme coin hoàn toàn khác biệt với các công cụ “đầu tư giá trị” mà nhà đầu tư thông thường tiếp xúc trong tài chính truyền thống (như cổ phiếu blue-chip, trái phiếu chính phủ); nó có sự tương ứng chính xác nhất với xổ số và chip casino.

Xổ số rủi ro cao hoặc “chip sòng bạc”. Tinh túy của xổ số truyền thống là người mua phải trả một khoản lỗ nhỏ, xác định (số tiền mua vé), để đánh đổi lấy một khả năng rất thấp nhưng lợi nhuận cực cao. Meme coin hoàn toàn tuân theo logic này. Phần lớn người mua không dựa vào phân tích về công nghệ nền tảng, bối cảnh ứng dụng hoặc chiết khấu dòng tiền của nó ------ vì những điều này hoàn toàn không tồn tại trong hầu hết các Meme coin. Quyết định đầu tư của họ xuất phát từ một niềm tin đơn giản: sẽ có người “ngốc hơn” tiếp theo sẵn sàng mua với giá cao hơn từ tay họ. Đây là một sự thể hiện hoàn hảo của lý thuyết “đánh cược ngu ngốc” nổi tiếng trong lịch sử tài chính trong kỷ nguyên số.

Khác với xổ số truyền thống, việc “mở thưởng” của Meme coin không phải là một thời điểm xác định, mà là một quá trình liên tục. Quá trình này được kích hoạt bởi một xu hướng trên mạng xã hội, một nhân vật có ảnh hưởng đưa ra tín hiệu, hoặc một bữa tiệc cộng đồng bất ngờ. Biểu đồ giá không còn phản ánh các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp, mà là một điện tâm đồ thời gian thực của cảm xúc tập thể. Những câu chuyện về việc giá tăng vọt 500% trong chớp mắt và ngay lập tức bị “cắt cổ” xen kẽ nhau, tạo nên sự thường nhật của trò cờ bạc trực tuyến lớn này.

Cổ phiếu “tiên” và “trái phiếu rác” có tính đầu cơ cao. Có thể một số người sẽ so sánh chúng với “cổ phiếu tiên” hoặc “trái phiếu rác” trong thị trường tài chính truyền thống. Thực tế, chúng chia sẻ đặc điểm “rủi ro cao, tiềm năng lợi nhuận cao”. Tuy nhiên, rủi ro của Meme coin có nhiều chiều hướng phức tạp và cực đoan hơn. “Cổ phiếu tiên” ít nhất còn có một thực thể pháp lý đứng sau, sở hữu tài sản, hoạt động kinh doanh (dù có yếu đến đâu) và chịu sự quản lý của các cơ quan quản lý chứng khoán. Việc thao túng giá mặc dù tồn tại, nhưng vẫn trong một khuôn khổ pháp lý nhất định. “Trái phiếu rác” mặc dù có rủi ro vỡ nợ cao, nhưng việc định giá vẫn dựa trên xếp hạng tín dụng của bên phát hành, tài sản thế chấp và kỳ vọng dòng tiền trong tương lai, có một hệ thống phân tích tương đối trưởng thành.

Và Meme coin, hầu hết được tạo ra trên các mạng phi tập trung, không có người kiểm soát thực tế, không có doanh thu kinh doanh, hợp đồng thông minh của nó có thể ẩn chứa lỗ hổng, đội ngũ sáng lập có thể ẩn danh. Điều đáng sợ hơn là “cắt thảm” bỏ chạy, tức là các nhà phát triển đột ngột rút tiền trong quỹ thanh khoản, khiến giá trị của token giảm xuống còn 0 ngay lập tức. Sự chồng chất của những rủi ro hệ thống này khiến mức độ rủi ro của Meme coin vượt xa bất kỳ thứ tương tự nào trong tài chính truyền thống, nó đã đẩy tính đầu cơ lên một tầm cao chưa từng thấy.

Hai, khía cạnh văn hóa: “cổ phiếu tà đạo” và “tiền tệ xã hội”

Nếu Meme coin chỉ đơn thuần là một cuộc đánh bạc, có lẽ nó sẽ không có sức sống mạnh mẽ như vậy. Ma lực sâu xa hơn của nó nằm ở chỗ nó đã thành công trong việc biến công cụ tài chính thành biểu tượng văn hóa và vé vào xã hội. Trong khía cạnh này, sự tương đồng tốt nhất của nó là cổ phiếu GME trong “sự kiện GameStop” năm 2021, và đã phát huy được thuộc tính văn hóa của nó.

Cộng đồng hóa hành vi tài chính và nhận diện bản thân. Sự kiện GameStop năm ấy có cốt lõi là các nhà đầu tư nhỏ lẻ trên một diễn đàn, thông qua việc mua sắm tập thể cổ phiếu GME bị các tổ chức bán khống ồ ạt, đã thành công “đánh bại” các quỹ đầu cơ trên Phố Wall. Trong quá trình này, cổ phiếu GME không còn chỉ là một chứng chỉ đầu tư cổ phần đơn giản, mà nó đã trở thành một “cờ hiệu”, một “niềm tin”, là “vũ khí” của các nhà đầu tư nhỏ lẻ chống lại chế độ tài chính tinh hoa. Việc nắm giữ GME trở thành một tuyên ngôn về danh tính: “Tôi là một phần của cộng đồng, tôi đứng ở phía đối lập với Phố Wall.”

Meme coin đã đưa hành vi tài chính cộng đồng này lên một tầm cao mới. Việc sở hữu một loại Dogecoin có nghĩa là bạn đồng ý với khẩu hiệu châm biếm “tiền tệ của nhân dân”, hiểu rõ nguồn gốc từ năm 2013 với meme châm biếm Bitcoin, và tham gia vào một phong trào cộng đồng toàn cầu đầy tính hài hước. Một số token chó đã xây dựng những “đội quân” khổng lồ, thông qua các câu chuyện về hệ sinh thái phức tạp và cơ chế đốt giảm phát, tăng cường cảm giác thuộc về và sứ mệnh của người nắm giữ. Tại đây, đầu tư không còn là phân tích dữ liệu lạnh lùng, mà là sự nhận diện bản thân và xây dựng cộng đồng đầy nhiệt huyết.

"Tích lũy và hiện thực hóa “vốn xã hội”. Trong thời đại mạng xã hội, sự chú ý là tài nguyên hiếm hoi nhất. Bản chất của Meme coin chính là việc tài chính hóa sự chú ý tập thể. Một Meme coin thành công là một gene văn hóa có khả năng tự sinh sản và lây lan theo cách virus. Hành động phát hiện và truyền bá một Meme coin nào đó ở giai đoạn đầu không chỉ có thể mang lại lợi ích tài chính mà còn tích lũy được “vốn xã hội” đáng kể trong cộng đồng------ bạn được coi là “tiên tri” có tầm nhìn hoặc “vua meme” thú vị.

sự chú ý thu hút dòng tiền vào

Ba, Khía cạnh hành vi: “Giá trị cảm xúc” và “Bong bóng đầu cơ”

Xét về lịch sử tài chính, Meme coin không phải là một quái vật chưa từng thấy, nó chỉ là hiện thân mới nhất của những bong bóng đầu cơ lặp đi lặp lại trong lịch sử nhân loại trong kỷ nguyên số. So sánh nó với cơn sốt tulip Hà Lan, sự kiện bong bóng Nam Hải và bong bóng internet, chúng ta có thể thấy rõ sự tương đồng đáng kinh ngạc trong lịch sử.

Giá trị do kể chuyện dẫn dắt. Tại cốt lõi của mọi bong bóng đầu cơ là “kể chuyện” thay thế cho “cơ bản” trở thành trung tâm định giá. Vào thế kỷ 17 ở Hà Lan, giá trị của hoa tulip đã thoát khỏi tính thẩm mỹ của nó như một loài hoa, được điều khiển bởi câu chuyện về “sự hiếm hoi, độc đáo, biểu tượng địa vị”, một củ “Augustus vĩnh cửu” có thể đổi lấy một căn biệt thự. Vào đầu thế kỷ 21, bong bóng Internet, giá trị của công ty không còn phụ thuộc vào khả năng sinh lời và dòng tiền của nó, mà dựa trên “lượng nhấp chuột”, “tăng trưởng người dùng” và câu chuyện vĩ đại về “mô hình kinh tế mới.”

Hôm nay, giá trị của Meme coin hoàn toàn dựa trên “sức mạnh của cộng đồng”, “biểu tượng văn hóa” và “tinh thần nổi loạn”. Một tin nhắn trên mạng xã hội của CEO một công ty công nghệ có sức ảnh hưởng vượt xa bất kỳ báo cáo tài chính nào. Điều này tiết lộ một bản chất con người không thay đổi trong thị trường tài chính: con người mãi mãi bị cuốn hút bởi một câu chuyện hay và giấc mơ làm giàu nhanh chóng.

Cảm xúc sợ bỏ lỡ. Trong mỗi bong bóng, “sợ bỏ lỡ” là nhiên liệu cốt lõi thúc đẩy giá tăng phi lý. Khi thấy những người xung quanh trở nên giàu có chỉ sau một đêm nhờ mua một đồng Meme nào đó, suy nghĩ lý trí thường nhường chỗ cho cảm giác lo lắng mạnh mẽ. Cảm xúc này được khuếch đại vô hạn trong thị trường tiền mã hóa, nơi giao dịch diễn ra 7×24 giờ và thông tin được truyền tải với tốc độ ánh sáng.

Trong khi đó, mỗi thời đại đều tìm ra một lý do hợp lý cho “lần này là khác biệt” đối với bong bóng của chính mình. Thời kỳ cuồng nhiệt hoa tulip, mọi người tin rằng nhu cầu về cái đẹp là vô hạn; trong thời kỳ bong bóng Internet, người ta tin rằng các mô hình định giá truyền thống đã hoàn toàn không còn hiệu lực; và trong cơn sốt Meme coin, những tín đồ hô hào “cộng đồng chính là giá trị”, “phi tập trung thay đổi mọi thứ”. Tuy nhiên, lịch sử đã nhiều lần chứng minh rằng, khi âm nhạc dừng lại, câu chuyện sụp đổ, quy luật trọng lực cuối cùng sẽ phát huy tác dụng, giá cả sẽ trở về giá trị nội tại của nó ------ đối với đại đa số Meme coin, giá trị này gần như bằng không.

Bốn, vượt ra ngoài ranh giới tài chính truyền thống

Mặc dù chúng tôi đã tìm thấy nhiều sự tương đồng, nhưng Meme coin không phải là một bản sao đơn giản của các vai trò truyền thống. Nó thông qua công nghệ blockchain, thực hiện việc giải cấu trúc và vượt qua các mô hình tài chính truyền thống, thể hiện những đặc điểm độc đáo của nó.

Ngưỡng phát hành thấp và không có điều kiện gia nhập. Trong thế giới truyền thống, việc phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu cần phải trải qua các quy trình pháp lý phức tạp, sự bảo lãnh của ngân hàng đầu tư và phê duyệt của cơ quan quản lý, ngưỡng rất cao. Trong thế giới tiền điện tử, bất kỳ ai cũng chỉ cần bỏ ra một ít chi phí và có một số kiến thức kỹ thuật, có thể tạo ra và phát hành một đồng Meme của riêng mình trong vài phút. Ngưỡng phát hành cực thấp đã khiến thị trường bùng nổ theo cách gần như “tăng trưởng hoang dã”, đồng thời cũng dẫn đến sự hỗn tạp về chất lượng dự án và lừa đảo tràn lan.

Toàn cầu hóa và tính tức thời của tính thanh khoản. Một “cổ phiếu ma” giao dịch trên thị trường OTC của Mỹ có thể có tính thanh khoản rất kém, khiến các nhà đầu tư bình thường khó mua bán. Trong khi đó, một đồng Meme hàng đầu, sau khi ra mắt trên các sàn giao dịch phi tập trung hoặc tập trung toàn cầu, có thể thực hiện giao dịch tức thời 7×24 giờ trên toàn cầu. Tính thanh khoản sâu và không gián đoạn này tạo ra môi trường cho các hành vi đầu cơ siêu cường độ, điều mà bất kỳ công cụ đầu cơ truyền thống nào cũng khó có thể so sánh.

Khoảng trống quản lý và sự mơ hồ về đạo đức. Các hoạt động tài chính truyền thống nằm trong một vành đai quản lý nghiêm ngặt, nhằm bảo vệ nhà đầu tư và duy trì sự ổn định của thị trường. Trong khi đó, thế giới tiền điện tử, đặc biệt là lĩnh vực Meme coin, vẫn phần lớn là một “vùng đất không có pháp luật”. Sự thiếu hụt quản lý vừa mang lại cho nó tự do và không gian đổi mới lớn, vừa khiến cho các hành vi thao túng thị trường, giao dịch nội bộ, lừa đảo gần như không bị trừng phạt, đẩy nguyên tắc “người mua tự chịu rủi ro” đến cực điểm.

Meme coin, có thể buộc chúng ta phải suy nghĩ lại một cách cực đoan về một số vấn đề cơ bản: giá trị là gì? Thị trường tài chính ngoài việc phân bổ nguồn lực, còn mang lại những cảm xúc và nhu cầu xã hội nào của con người? Nó giống như một “gương soi quỷ”, phản chiếu ra những bản năng đầu cơ, cuồng nhiệt và bộ lạc chủ nghĩa vốn luôn tồn tại trong hệ thống tài chính nhưng lại ngại thừa nhận dưới lớp vỏ lý trí. Nó biến đầu cơ tần suất cao trong phòng giao dịch thành một trò chơi toàn dân mà mọi người dùng điện thoại thông minh đều có thể tham gia; nó biến mạng lưới xã hội của các câu lạc bộ tinh hoa thành cộng đồng kỹ thuật số toàn cầu, dựa trên sở thích.

Do đó, đánh giá công bằng nhất về Meme coin có lẽ không chỉ đơn giản là coi đó là “lừa đảo” hay ca ngợi là “cách mạng”. Nó giống như một khối đa diện phức tạp:

Đối với những con bạc tìm kiếm sự giàu có nhanh chóng, nó là một sòng bạc kỹ thuật số.

Đối với những người trẻ tuổi đang tìm kiếm cảm giác thuộc về, đây là một cộng đồng văn hóa.

Đối với các nhà khoa học tài chính, đây là một phòng thí nghiệm hành vi tài chính tuyệt vời.

Đối với các nhà quản lý, đây là một vùng nguy hiểm cần được quy định.

Đối với toàn xã hội, nó là một câu chuyện hiện đại về công nghệ, nhân tính và lòng tham.

Meme coin có thể sẽ giống như hầu hết các bong bóng đầu cơ trong lịch sử, sau cơn sốt sẽ bước vào một thời kỳ im ắng dài, hầu hết các dự án cuối cùng sẽ trở về con số không. Nhưng những gì nó tiết lộ ------ về sức mạnh của cộng đồng, vai trò của câu chuyện văn hóa trong việc tạo ra giá trị, cũng như tác động sâu sắc của công nghệ đối với tài chính bao trùm ------ có thể sẽ thay đổi vĩnh viễn cách chúng ta hiểu về “tài chính”. Trong tương lai, nơi tài chính truyền thống và tài chính tiền điện tử liên tục va chạm và hòa nhập, cuộc vui có vẻ vô lý này của Meme coin có thể chính là một bản nhạc độc đáo chói tai nhưng không thể bỏ qua.